‘Met een bijdrage van Fonds Fysieke Leefomgeving gaan we eerst de kennisbehoefte na’

Hoe ontwerp je een fietspad? Rond die vraag speelt het werk van Mark van Gurp zich af. Hij werkt sinds 2007 bij CROW, waarvan de laatste vier jaar in de rol van projectmanager Fiets & Voetganger. Momenteel gaat veel aandacht uit naar de actualisatie van de Ontwerpwijzer fietsverkeer. Mark: “In 2016 was de laatste update. Iedereen die weleens op de fiets zit, weet dat er sindsdien veel veranderd is op en rond het fietspad.”

De ontwerpwijzer is een lijvig document van driehonderd pagina’s. Er bestaat zowel een digitale als een papieren versie. De eerste publicatie was in 2006. Het volgde toen de succesvolle uitgave Tekenen voor de fiets uit 1993 op, ook wel bekend als CROW-publicatie 74. Inmiddels is de Ontwerpwijzer fietsverkeer uitgegroeid tot het standaardwerk voor alle gemeenten en hun adviesbureaus die zich bezighouden met fietsinfrastructuur. Mark: “Ik zie het als een gereedschapskist, waarin je alles vindt om fietsverkeer in de juiste banen te leiden. Alle beschikbare en relevante kennis over fietsgerelateerde zaken is verzameld in één bundel.”

Hij vervolgt: “Die kennis is vooral heel praktisch toepasbaar. De ontwerpwijzer geeft richtlijnen die je er direct bij kunt pakken als je een fietspad moet ontwerpen. Zo geeft het hoofdstuk met voorzieningenbladen gedetailleerde informatie.” Denk daarbij aan markering, bewegwijzering, kruispunten met overig verkeer, al dan niet met verkeerslichten, et cetera.

Met nadruk zegt Mark: “Het zijn richtlijnen; het is geen wetgeving. Ze staan beschreven, maar dat wil niet zeggen dat je ze overal een-op-een over kunt nemen. Gemeenten en adviesbureaus moeten soms keuzes maken, omdat de ruimte beperkt is. De ontwerpwijzer geeft daarvoor houvast en kaders.”

Alles op de fiets
Het fietslandschap is grootschalig veranderd in de afgelopen jaren. Het is drukker geworden op het fietspad. De e-bike heeft een opmars gemaakt. Diverse fietstypes, zoals transportfietsen, fatbikes en bakfietsen, hebben hun intrede gedaan. Goed fietsbeleid en goede fietspaden zijn daarmee urgenter dan ooit. Mark: “Verkeersveiligheid is een van de hogere doelen om de Ontwerpwijzer fietsverkeer bij te werken. Het aantal verkeersdoden is nog nooit zo hoog geweest als nu. Tegelijkertijd willen we om mobiliteits- en klimaatredenen het gebruik van de fiets als vervoermiddel stimuleren.”

De beoogde update van de Ontwerpwijzer fietsverkeer is geen kwestie van lukraak aanpassingen doen. Liefst heeft elke wijziging voldoende draagvlak bij de doelgroep. Mark: “Mede met een bijdrage van Fonds Fysieke Leefomgeving gaan we daarom eerst de kennisbehoefte na. Zorgvuldigheid gaat daarbij boven snelheid. We willen zeker weten dat de gereedschapskist alles bevat om de juiste fietsinfrastructuur te ontwikkelen. Het moet aansluiten bij wat de gebruikers nodig hebben. In nauwe samenwerking met hen verkennen we dit en volgend jaar wat in het document moet blijven, wat eruit kan en wat erbij komt.”

Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan onderzoek of het noodzakelijk is om de scherpte van bochten aan snelle fietsers aan te passen. Of aan gegevens waarmee je bij middeneilanden ofwel ‘vluchtheuvels’ rekening kunt houden met een langere remweg. Ook ziet Mark dat de behoefte aan specifieke nieuwe kennis toeneemt, bijvoorbeeld over klimaatvriendelijkheid en doorfietsroutes.

Voortvarend voortbouwen
De Ontwerpwijzer fietsverkeer telt inmiddels ruim 1.000 unieke online-gebruikers en is zo’n 30.000 keer bekeken in de afgelopen twee jaar. Mark: “Cijfers van de papieren versie zijn wat moeilijker te geven. We hebben er honderden verkocht in de afgelopen jaren. Het vindt zijn weg goed. Honderd procent zeker weet ik het niet, maar ik ga ervan uit dat elke gemeente wel een exemplaar heeft liggen. We gaan alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat de nieuwe versie zo goed mogelijk landt, en aansluit bij de kennisbehoefte.”

Naast de ontwerpwijzer biedt CROW op fietsberaad.nl fietsgerelateerde informatie aan. Alles wat CROW ontwikkelt aan praktijkgerichte kennis voor fietsbeleid en alle relevante kennis van andere partijen, komt daar terecht. Het is daarmee hét kenniscentrum voor fietsbeleid van Nederlandse overheden. Mark: “De website past in de gedachte om kennis te ontwikkelen, verspreiden en uit te wisselen. Net zoals Fonds Fysieke Leefomgeving wil.”

25.000 euro startkapitaal van het fonds
Het fonds heeft tot dusver 25.000 euro bijgedragen aan de verkenning van de Ontwerpwijzer fietsverkeer. Mark: “Daar zijn we heel blij mee. Het geld kwam vooral van pas om van start te kunnen gaan. We hebben het besteed aan het projectplan en het peilen van de kennisbehoefte bij de doelgroep. Uiteindelijk hebben we natuurlijk méér financiering nodig maar zonder deze bijdrage hadden we niet kunnen beginnen. Dat is voor mij de kracht van het fonds: budget beschikbaar stellen om noodzakelijke collectieve kennis te ontwikkelen.”

Nederlands exportproduct
Mark op de Velo-city 2022, het internationale fietscongres dat toen in de Sloveense hoofdstad Ljubljana gehouden werd. Met collega’s bracht hij daar de Design manual for Bicycle Traffic onder de aandacht, een een-op-eenvertaling van de Ontwerpwijzer fietsverkeer die wereldwijd steeds vaker wordt gebruikt.

De Ontwerpwijzer fietsverkeer is dé bron van kennis voor beleid, ontwerp, inrichting en onderhoud van een toekomstbestendige fietsinfrastructuur. In de publicatie worden de vijf hoofdeisen voor een fietsvriendelijke infrastructuur (aantrekkelijkheid, comfort, directheid, samenhang, en veiligheid en gezondheid) uiteengezet en toegelicht. De voorzieningenbladen omschrijven overzichtelijk en nauwkeurig ontwerp- en locatieaspecten. De kennis is basisgereedschap voor ontwerpers, wegbeheerders en beleidsmakers.